In de wacht voor Agrarische Natuur Drenthe: Animo boer voor natuurbeheer Drenthe is groot

Gerko Zinger vliegt voor Agrarisch Natuur Drenthe met een drone bij boeren.

AND heeft 680 hectare weidevogelbeheer in Drenthe. Die hectares zijn van 57 boeren die samen 283 langjarige beheerpakketten hebben in de weidevogelgebieden. Van deze gebieden ligt 600 hectare vooral op venige grond in Zuidoost-Drenthe, het zogenoemde Drostendiep-gebied. Gerko Zinger onderhoudt voor AND het contact met de deelnemende boeren.

Het betreft aaneengesloten graslandgebieden, al dan niet kruidenrijk, met het liefst een plasdras in zo’n gebied. „We zoeken altijd naar een soort mozaïek, bekijken plattegronden en kaartjes vanuit de lucht, bestuderen de natuurlijke laagtes in het landschap, en we willen weten wat de buurman heeft. Zo proberen we een zo aangesloten mogelijk gebied te maken voor de weidevogels. Dat is niet altijd gemakkelijk met alle strookjes, bossen, randen en houtsingels in Drenthe.”

Predatie grootste boosdoener

Zinger heeft het over de uitgestrekte weidegebieden in Groningen. Hij schoot in de lach toen hij hoorde over ‘proefjes op 1.000 hectare’ in Noord-Holland. Daar kan hij in Drenthe alleen maar van dromen. Ondanks dat het nog steeds wat slechter gaat met de weidevogels, geeft hij niet op.
„Predatie is de grootste boosdoener. Ooievaars en vossen, dassen, kraaien en marters vreten de nesten leeg. We zetten de stokjes een eind van het nest af. Maar vossen horen vanaf drie tot twee dagen vóór een kuiken uit het ei komt, zijn gepiep al. Weg ei, weg nest, weg kuiken.” Wel helpt het, volgens AND, dat jagers ontheffing hebben om, tijdelijk, met een lichtbak op vossen te jagen. „De predatiedruk is daardoor al wat lager.”
Zinger vliegt met een drone om nesten te inventariseren en om de stand van het gewas te kunnen zien. „Opsporen en schouwen is een groot deel van mijn taak, naast het belangrijkste: de contacten met de boer. Ik heb veel contact met hen, aan de keukentafel, of per telefoon.” Voor de huidige ANLb-periode heeft AND trouwens zeven nieuwe plasdrassen.
Wat betreft regels en pakketten is AND het eens met boeren dat soms door de bomen het bos onzichtbaar is en de regels vaak star zijn. AND biedt de boeren dan een helpende hand, waar mogelijk. Waarbij Zinger wel eens meemaakt dat zelfs AND iets niet meer begrijpt. „En dat geldt dan vaak ook voor RVO.”
Agrarisch natuurbeheer en de eco-regeling vormen samen soms een kluwen spaghetti. „Soms zijn regelingen niet meer uit te leggen en begrijpt ook de accountant het niet meer. Het leidt tot verwarring bij de boeren.”

Mooi mozaïek

Het doel van AND is een mooi mozaïek te maken van pakketten. Legselbeheer, vergoedingen aanpassen; alles komt ter sprake. Zinger zegt dat een en ander altijd formeel moet worden goedgekeurd. Tegelijk zegt hij dat ‘boeren de kennis in pacht hebben’. „Zij zijn de experts, de boer is ‘in the lead’. De boer is de hoeder van het landschap. Dus compenseer hem daarvoor.”
Het kan bijvoorbeeld zijn dat najaarsinzaai van kruidenrijke akkerranden het best is. Maar als de boer vindt dat zijn stuk land in combinatie met het nat of juist droog weer niet goed is, dan krijgt hij de vrijheid om een ander inzaaimoment te kiezen. „En altijd alles in overleg”, benadrukt Zinger. „Want als we geen intensief contact hebben, kan de NVWA zomaar op de stoep staan als er anders is gehandeld dan toegestaan. Wij proberen dat als AND te voorkomen door van alles op de hoogte te zijn en ook alles goed te registreren in onze systemen.”

Blije melkveehouder

Gerben Habing (34) boert in Den Hool, een dorp in weidevogelkerngebied Drostendiep. Hij zegt dat het lidmaatschap van AND hem ‘weinig of geen tijd’ kost. „Vrijwel alle beheerpakketten blijven elk jaar op dezelfde plek liggen. En slechts één keer per zes jaar herzie je het totale beheer en maak je een nieuw contract. Maar over tijd gesproken: wachten, dat is het moeilijkste”, lacht Habing. Hij mist namelijk twee snedes en mag pas vanaf 1 juli maaien. „Die snede die ik er uiteindelijk afhaal, heeft dan toch geen voederwaarde voor de melkkoeien. Dat is paardenvoer.”
Habing melkt 140 koeien op ongeveer 85 hectare, waarvan 14 hectare beheer. Dat is grasland met rustpercelen. Hij strooit ruige mest en heeft een deel legselbeheer. Plasdras heeft hij niet. Maar dat heeft de buurman wel, grenzend pal aan Habings grond.
„Het is mooi om met de beheerpakketten extra waarde van de mindere percelen te halen, zonder dat je veel kosten maakt. Er zit een leuke beheervergoeding op. En het hoge gras pers ik in balen die ik verkoop voor een leuke prijs. Hoe zou ik anders gemiddeld 1.200 euro per hectare overhouden op deze van nature al natte gronden? Het is bovendien weinig extra werk. Ik weet hier ook niet beter, want ik ben ermee opgegroeid. Pa werkte ook altijd al met weidevogelbeheer.”

Op deze dag bij boer Gerben Habing. Nesten worden gevonden.

Inspectie lopen

Legsels die Zinger al eerder had gevonden op het land van Habing, liggen er nog. Precies tussen twee eerder gezette stokjes op 10 meter afstand van elkaar. En de nestjes worden volgens hem actief bebroed. Want de punten van vier eieren in de nestjes liggen naar elkaar toe, showt de weidevogelcoördinator.
Grutto’s en kieviten laten van zich horen. Een wulp, een paar tureluurs en grasmussen, geelgorsjes en een veldleeuwerik laten zich zien. Ganzen en scholeksters zijn ook in de buurt van de plasdras. „En daar een ree die van de plasdras haar thuisbasis heeft gemaakt”, weet Habing.
Hij raapt een kapot eendenei uit het gras; er lijken tandjes van een marter in te staan. Hoewel het ook een kraai kan zijn geweest die erin pikte. „Er zijn zoals je ziet echt wel grutto’s, nesten ook. Nu maar hopen dat de kuikens vliegvlug kunnen worden”, zegt Zinger.
Hij vindt het ongelooflijk dat in Europa zo verschillend wordt gehandeld. „Weidevogelbeschermers hier zijn superdruk met het behouden van de grutto. Maar als de grutto uit de Afrikaanse overwinteringsgebieden komt, krijgt hij problemen bij de Taag in Portugal waar voor het behoud van de grutto nu even is gestopt met de bouw van een nieuw vliegveld. Maar hoe lang nog?”

Extra perceel

Als Zinger de drone pakt om te kijken of er nesten zijn bijgekomen, vraagt de melkveehouder hem of hij nog een extra perceel in kaart wil brengen. Dat betreft een perceel dat Habing niet in het beheer heeft. Terecht, denkt Zinger, en doet dan ook graag iets extra’s. „Want daar roepen en vliegen de grutto’s ook af en aan. En als het goed gaat met de grutto, dan doe je het automatisch voor meer soorten goed.”

Financiën beperkt

In 2016 is Agrarische Natuur Drenthe (AND) opgericht. Doel is om het agrarisch natuurbeheer zo doelmatig en soepel mogelijk te organiseren en laten verlopen. Het gaat over dooradering met natte en houtige elementen, akkervogel- en weidevogelbeheer, en waterkwaliteit- en kwantiteit. Dit alles door één uitvoeringsorganisatie.
Het ANLb-stelsel bundelt landelijk en Europees beleid. In Drenthe is dat samengevoegd in één agrarisch collectief. De beschikbare Europese subsidies gaan, samen met geld van de provincie en waterschappen, via AND naar de deelnemende boeren. AND is onderdeel van de landelijke koepelorganisatie BoerenNatuur.
Het Natuurbeheerplan (NBP) van de provincie om de leefgebieden van de doelsoorten te behouden en te verbeteren, wordt vormgegeven en uitgevoerd door AND. De boer meldt zich bij AND en samen kijken ze wat binnen zijn of haar bedrijfsvoering past. Als er dan extra budget beschikbaar komt, kan de boer meedoen.
‘Helaas zijn de financiële middelen nog steeds beperkt. In 2025 vindt wel, eindelijk, weer een verhoging van dat budget plaats’, aldus AND. De boeren die zich bij AND aanmelden, komen daardoor op de ‘animolijst’. Op het moment staan ruim 300 boeren in de wacht.

Tekst en afbeeldingen: Ruth van Schriek (Veldpost 2024 nr. 10)